Η Αράχωβα ή Ράχωβα, όπως ήταν γνωστή
ως τα χρόνια της Επανάστασης, είναι χτισμένη στις νότιες «ράχες» του
Παρνασσού, όπως μαρτυρεί και το όνομά της, σε υψόμετρο 900-1.100 μέτρα,
αριθμεί περίπου 4.700 κατοίκους και απέχει από την Αθήνα 160 χλμ. Η
περιοχή της Αράχωβας έχει πανάρχαιη ιστορία. Είναι γεμάτη από αρχαίες
οικίσεις, που ανάγονται ως το 1200 π.Χ., και διάσπαρτα ίχνη της
αρχαιότητας από τον Παρνασσό ως το Ζεμενό κι ως κάτω στην κοιλάδα του Πλειστού. Στο Κωρύκειο Άντρο τα αρχαιότερα ίχνη ανάγονται στα νεολιθικά χρόνια (3000 π.Χ.περίπου). Στη δυτική πλευρά της Αράχωβας υπήρχε η Ανεμώρεια ή Ανεμώλεια (2), πόλη ομηρική, αναφερόμενη απ’ τον Όμηρο μαζί με την Κυπάρισσο(3),
που τοποθετείται στα ανατολικά της Αράχωβας. Αρχαιότατη πόλη η
Λυκώρεια, ψηλά στον Παρνασσό μας οδηγεί στον καιρό του Κατακλυσμού. Τότε
στη Λιάκουρα, την πιο ψηλή κορυφή του βουνού (2.457μέτρα) στάθηκε η κιβωτός του Δευκαλίωνα και της Πύρρας,
που γέννησαν τον Έλληνα, γενάρχη των Ελλήνων. Αλλά και το ίδιο όνομα
Παρνασσός, λέξη προελληνική, μας φέρνει στα βάθη του χρόνου, πριν από το
2000 π.Χ.
Με διαρκή ιστορική ζωή η περιοχή εμφανίζει οικισμούς και στα βυζαντινά χρόνια (παλαιοχριστιανικοί οικισμοί Πάνιας).
Σύμφωνα με μαρτυρίες, στα 1435 μ.Χ. «η Αράχωβα είναι πόλη πολυάνθρωπη». Κατά το 16ο αιώνα εμφανίζει άνθηση και το 1728 αναφέρεται ως η «διασημότερη κώμη στον Παρνασσό».
Οι 35 εκκλησίες της Αράχωβας είναι δείγμα της βαθιάς πίστης, που διακρίνει τους ντόπιους.
Στη δυτική έξοδο της πόλης προς τον Παρνασσό έχει στηθεί μαρμάρινη προτομή του Γ. Καραϊσκάκη, πάνω σε πέτρες, συμβολικό τρόπαιο νίκης 300 τουρκικών κεφαλών, που στήθηκε μετά την μάχη. Στο κέντρο της πόλης ο βράχος της Ώρας τυλιγμένος στον κισσό και το νεοκλασικό κτίριο του Δημοτικού Σχολείου,είναι αληθινά στολίδια της Αράχωβας.
Η σημερινή Αράχωβα παρά την αλματώδη ανάπτυξή της, διατηρεί τον παραδοσιακό χαρακτήρα της, τα ήθη και τα έθιμά της.
Μια γνήσια εκδήλωση της αραχωβίτικης ψυχής είναι και η τριήμερη γιορτή της, το ξακουστό «Πανηγυράκι». Γιορτή θρησκευτική και εθνική προς τιμήν του πολιούχου Αγίου Γεωργίου, που συνδέεται με την ανάμνηση της μάχης του 1826. Στη γιορτή αυτή επιζούν πανάρχαια ελληνικά έθιμα, που μαρτυρούν τις βαθιές ιστορικές ρίζες της Αράχωβας.
Τα προϊόντα της Αραχωβίτικης γης είναι ελιές, λάδι αρίστης ποιότητας και εκλεκτό κρασί, που συνεχίζει την παράδοση του παλιού μπρούσκου κρασιού.Πασίγνωστα είναι και τα γαλακτοκομικά προϊόντα της όπως η φέτα Παρνασσού αλλά κυρίως η «Φορμαέλλα» η οποία είναι τοπικό προϊόν και έχει χαρακτηριστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση σαν Προστατευμένη Ονομασία Προέλευσης (Π.Ο.Π.).
Επίσης, περίφημα είναι τα αραχωβίτικα «καρπίτια»: Χειροποίητα χαλιά με παραδοσιακά αραχωβίτικα σχέδια τα οποία υφαίνουν γυναίκες σε αργαλειούς.
Τα σημαντικότερα στοιχεία της οικονομικής ανάπτυξης της Αράχωβας τα τελευταία 40 έτη είναι η δημιουργία των χιονοδρομικών κέντρων στον Παρνασσό και η εγκατάσταση του εργοστασίου αλουμινίου στην Παραλία Διστόμου. Αυτά δημιούργησαν όχι μόνο πολλές νέες θέσεις εργασίας αλλά και τελείως νέες δραστηριότητες, κρατώντας τους νέους στο τόπο τους.
Όλοι, όσοι πέρασαν από δω υμνούν το όμορφο αυτό φυσικό μπαλκόνι του Παρνασσού.
Οι Αραχωβiτες είναι απλοί, ήσυχοι και φιλόξενοι άνθρωποι και αγαπούν την παράδοση την οποία προσπαθούν να διατηρήσουν με κάθε τρόπο. Ήταν και είναι οι αετοί του Δία, που σπαθίζουν τις κορφές του Παρνασσού,σύνοικοι της ζωής του. Από την αρχαιότητα στις κορφές και τις πλαγιές του, Κελάρια και Φτερόλακα, είναι οι μοναδικοί σύντροφοί του. Στις κορφές του, τραγουδούν μαζί με τον Πάνα και τα βράδια κοιμούνται με τις Νύμφες .
Όποιος δεν έχει κάνει Πάσχα στην Αράχωβα, δεν έχει δει τη λιτανεία της ασημένιας εικόνας του προστάτη της Αγίου Γεωργίου, με τους λεβεντόκορμους Αραχωβίτες με φουστανέλες και τις Αραχωβίτισες με σεγκούνια, δεν έχει φάει ψητό, μεζέδες και δεν έχει πιει κρασί τη Λαμπρή στους λάκκους, αν δεν είναι εν ζωή, κρίμα, αν ζει όμως, μην ξεχάσει να πάει το Πάσχα ή τη μέρα τ’ Αϊ Γιωργιού στην Αράχωβα.
Είναι θαύμα, ανάσταση της φύσης και μετάληψη Θεού!
Η αγάπη του κάθε Αραχωβίτη για τον τόπο του, η γνησιότητα της ψυχής του όπως εξίσου και η αγάπη των άλλων κατοίκων η οποία τους οδήγησε να επιλέξουν την Αράχωβα ή την ευρύτερη περιοχή της για μόνιμη ή προσωρινή κατοικία, εγγυώνται την περαιτέρω ανάπτυξη του τόπου σε όλους τους τομείς που επιβάλλονται από τις σημερινές απαιτήσεις με ταυτόχρονη διατήρηση της ομορφιάς και της παράδοσης του τόπου.
Με διαρκή ιστορική ζωή η περιοχή εμφανίζει οικισμούς και στα βυζαντινά χρόνια (παλαιοχριστιανικοί οικισμοί Πάνιας).
Σύμφωνα με μαρτυρίες, στα 1435 μ.Χ. «η Αράχωβα είναι πόλη πολυάνθρωπη». Κατά το 16ο αιώνα εμφανίζει άνθηση και το 1728 αναφέρεται ως η «διασημότερη κώμη στον Παρνασσό».
Οι 35 εκκλησίες της Αράχωβας είναι δείγμα της βαθιάς πίστης, που διακρίνει τους ντόπιους.
Στη δυτική έξοδο της πόλης προς τον Παρνασσό έχει στηθεί μαρμάρινη προτομή του Γ. Καραϊσκάκη, πάνω σε πέτρες, συμβολικό τρόπαιο νίκης 300 τουρκικών κεφαλών, που στήθηκε μετά την μάχη. Στο κέντρο της πόλης ο βράχος της Ώρας τυλιγμένος στον κισσό και το νεοκλασικό κτίριο του Δημοτικού Σχολείου,είναι αληθινά στολίδια της Αράχωβας.
Η σημερινή Αράχωβα παρά την αλματώδη ανάπτυξή της, διατηρεί τον παραδοσιακό χαρακτήρα της, τα ήθη και τα έθιμά της.
Μια γνήσια εκδήλωση της αραχωβίτικης ψυχής είναι και η τριήμερη γιορτή της, το ξακουστό «Πανηγυράκι». Γιορτή θρησκευτική και εθνική προς τιμήν του πολιούχου Αγίου Γεωργίου, που συνδέεται με την ανάμνηση της μάχης του 1826. Στη γιορτή αυτή επιζούν πανάρχαια ελληνικά έθιμα, που μαρτυρούν τις βαθιές ιστορικές ρίζες της Αράχωβας.
Τα προϊόντα της Αραχωβίτικης γης είναι ελιές, λάδι αρίστης ποιότητας και εκλεκτό κρασί, που συνεχίζει την παράδοση του παλιού μπρούσκου κρασιού.Πασίγνωστα είναι και τα γαλακτοκομικά προϊόντα της όπως η φέτα Παρνασσού αλλά κυρίως η «Φορμαέλλα» η οποία είναι τοπικό προϊόν και έχει χαρακτηριστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση σαν Προστατευμένη Ονομασία Προέλευσης (Π.Ο.Π.).
Επίσης, περίφημα είναι τα αραχωβίτικα «καρπίτια»: Χειροποίητα χαλιά με παραδοσιακά αραχωβίτικα σχέδια τα οποία υφαίνουν γυναίκες σε αργαλειούς.
Τα σημαντικότερα στοιχεία της οικονομικής ανάπτυξης της Αράχωβας τα τελευταία 40 έτη είναι η δημιουργία των χιονοδρομικών κέντρων στον Παρνασσό και η εγκατάσταση του εργοστασίου αλουμινίου στην Παραλία Διστόμου. Αυτά δημιούργησαν όχι μόνο πολλές νέες θέσεις εργασίας αλλά και τελείως νέες δραστηριότητες, κρατώντας τους νέους στο τόπο τους.
Όλοι, όσοι πέρασαν από δω υμνούν το όμορφο αυτό φυσικό μπαλκόνι του Παρνασσού.
Οι Αραχωβiτες είναι απλοί, ήσυχοι και φιλόξενοι άνθρωποι και αγαπούν την παράδοση την οποία προσπαθούν να διατηρήσουν με κάθε τρόπο. Ήταν και είναι οι αετοί του Δία, που σπαθίζουν τις κορφές του Παρνασσού,σύνοικοι της ζωής του. Από την αρχαιότητα στις κορφές και τις πλαγιές του, Κελάρια και Φτερόλακα, είναι οι μοναδικοί σύντροφοί του. Στις κορφές του, τραγουδούν μαζί με τον Πάνα και τα βράδια κοιμούνται με τις Νύμφες .
Όποιος δεν έχει κάνει Πάσχα στην Αράχωβα, δεν έχει δει τη λιτανεία της ασημένιας εικόνας του προστάτη της Αγίου Γεωργίου, με τους λεβεντόκορμους Αραχωβίτες με φουστανέλες και τις Αραχωβίτισες με σεγκούνια, δεν έχει φάει ψητό, μεζέδες και δεν έχει πιει κρασί τη Λαμπρή στους λάκκους, αν δεν είναι εν ζωή, κρίμα, αν ζει όμως, μην ξεχάσει να πάει το Πάσχα ή τη μέρα τ’ Αϊ Γιωργιού στην Αράχωβα.
Είναι θαύμα, ανάσταση της φύσης και μετάληψη Θεού!
Η αγάπη του κάθε Αραχωβίτη για τον τόπο του, η γνησιότητα της ψυχής του όπως εξίσου και η αγάπη των άλλων κατοίκων η οποία τους οδήγησε να επιλέξουν την Αράχωβα ή την ευρύτερη περιοχή της για μόνιμη ή προσωρινή κατοικία, εγγυώνται την περαιτέρω ανάπτυξη του τόπου σε όλους τους τομείς που επιβάλλονται από τις σημερινές απαιτήσεις με ταυτόχρονη διατήρηση της ομορφιάς και της παράδοσης του τόπου.
